Sağlık Hizmetlerinde Bulut Bilişim
Bulut bilişim aslında kullanıcıya sunulan hizmetler topluluğudur. Bu hizmetler, ilk harfi verilen hizmete göre değişecek şekilde “?aaS” kısaltması kullanılarak tanımlanır. Örneğin; en çok bilinen hizmet “SaaS (Software as a Service)” dır. En uygun şekilde, “Yazılım Hizmeti” olarak türkçeleştirilebilir. “SaaS” hizmetinin yanı sıra diğer popüler olanlar, “PaaS (Platform as a Service)” ve “IaaS (Infrastructure as a Service)” hizmetleridir. Aslında, neredeyse diğer tüm hizmetlerin tamamı bu üç hizmetin kombinasyonlarından oluşturulmuştur.
Bulut bilişim; “public (halka açık)”, “on premise (genellikle kurumların “private” (özel) ihtiyaçları için sadece kendi kullanımlarına yönelik, kendi altyapılarında kurulan)” ve “hybrid (public ve private, her iki yapıyı da barındıracak şekilde)” olarak kurulabilir.
Büyük bulut bilişim ortamlarına örnek olarak; “AWS” (Amazon Web Services), “Azure” (Microsoft) ve “Google Cloud” yapılarını söyleyebiliriz. Bulut bilişim “Openstack” gibi açık kaynak kodlu yazılımlarla da kurulabilmektedir. Hibrit yapıya örnek olarak “Azure Stack” gösterilebilir. Özellikle GSM operatörleri olmak üzere bulut bilişim hizmeti veren yerli firmalarda mevcuttur.
Bulut bilişim; bilişim hizmetleri için depolama, güvenlik gibi temel ihtiyaçlar için gerekli sunucular, veritabanı, yazılımlar ile birlikte birçok bilişim hizmetinin internet üzerinden verilmesidir.
Hastane verilerinizin, hastanenizin sunucu bilgisayarında tutulması yerine, bulut hizmeti veren bir platforma tutulması; hız, performans, güvenlik, yedekleme, bakım için yetişmiş insan kaynağı ve bakım maliyetlerinden tasarruf etmek anlamına gelmesi demektir.
Hastanelerde bulunan sunucular için olması gereken altyapının oluşturulması, yedekleme, felaket kurtarma , yeni ihtiyaçlara göre genişletilmesi ve bakımlarının yapılması gibi hizmetlerin bulut bilişim ortamları üzerinden yapılması; HBYS ve diğer Sağlık Bilgi Sistemleri için şimdi olmasa da yakın gelecekte kaçınılmaz bir çözüm gibi görünüyor.
Yazılım ve altyapı teknolojilerinin her geçen gün gelişmesi ile, sağlıkta dijitalleşme hızla arttırıyor. Bu artışla beraber, hastanelerde de yeni uygulamalar devreye giriyor.
Uzun yıllar, Türkiye’nin tüm hastanelerinde HBYS ve Himms süreçlerine yönelik 20 yılı aşkın çalışmalar yapmış, “saglikteknoloji.com” Genel Yayın Yönetmeni Nurettin Altunbudak, “Hastane yönetimleri, her geçen gün gelişen uygulamalar ve büyüyen veriler sonucunda oluşan donanım, yazılım ve yedekleme gibi yeni ihtiyaçların tespit edilmesinde bile zorluk yaşamaktadır.” diye ifade etti.
HBYS ihalesi öncesinde gerekli altyapının sağlanması gerektiğine vurgu yapan Altunbudak, “Her ihale öncesi iyi bir analiz yapılıp server , yedekleme, network , güvenlik yazılım ve donanımları gibi tüm ihtiyaçların uzman kişiler tarafından tespit edilip, HBYS ihalesi öncesinde gerekli altyapının sağlanması gerekmektedir. Özellikle kamu hastanelerinde yetişmiş insan kaynağı olmaması nedeniyle, hastalar mağdur edilmektedir ” diye konuştu.
Hastanelerde oluşan veri kayıplarına değinen Nurettin Altunbudak, “Hastanelerin bilgi sisteminin çalışması için gerekli olan altyapıda ya da parça arızalarında oluşabilecek tüm sorunlarda, veri kaybı yaşanabilmektedir. Sistemi eski haline getirmek ise bazen günler alabilmektedir.” dedi.
Yeni bilgi sistemleri artarak devam ediyor
Çok sık duyduğumuz “telesağlık” uygulamaları, her gecen gün daha fazla hizmete girmeye başlayacaktır. Türkiye’de, yazılım firmalarının, “Yoğun Bakım Bilgi Sistemi” gibi birçok yeni bilgi sistemleri konusunda da çalışmalar yaptıklarını biliyoruz. Birkaç yıl içerisinde “Acil Servis Bilgi Sistemi”, “Ameliyathane Bilgi Sistemi” gibi uygulamalar, video görüntüleri, cihaz bağlantılı uygulamalar, giyilebilir cihazlar belki de HBYS’ ler üzerinde üretilen veriden daha fazla veri üretecek, her geçen gün kaynak ihtiyacı katlanarak artacaktır.
Sağlık hizmetlerinde, “Bulut Bilişim”in faydaları
Buluttan hizmet alanlar, kullanılan kaynak karşılığında ödeme yapmaktadır. Bulut bilişim hizmeti alan hastanelerin; sunucu bilgisayarlar, yedekleme üniteleri gibi donanımları, sistem yazılımları ve güvenlik yazılımlarını satın almalarına gerek kalmayacaktır.
Sağlık Bakanlığı’nın yapacağı anlaşmalar ile, hastane başına düşecek bulut bilişim maliyetleri çok daha düşük olacaktır. Sağlığa özel olması gereken teknolojilere ek olarak, güvenlik ve diğer ihtiyaçlar karşılanmış olacaktır.
Bulutta depolanan hasta verileri ile yapılan tıbbi araştırmalarda, büyük veri analitiği ve yapay zeka algoritmalarının uygulanması ile daha iyi sonuç alınabilir.
Hastalar için kişiselleştirilmiş bakım planları oluşturmasında, hastalığa etken tüm faktörlerin kayıt altına alınmasını ve tedavileri reçete ederken hiçbir şeyin gözden kaçırılmamasını sağlar.
Bulut bilişim, verileri demokratikleştirir ve hastalara kendi sağlıkları üzerinde kontrol sağlar. Hastanın kendi sağlıkları ile ilgili kararlara katılımını artırır, hasta eğitimi ve katılımı için bir araç olarak hareket ederek, bilinçli karar almaya yol açar.
Bulutta veri depolanırken, hasta kayıtları ve tıbbi görüntüler kolaylıkla arşivlenebilir ve alınabilir. Yedeklemeler otomatik olduğundan ve verilerin depolandığı tek bir temas noktası olmadığından, verilerin kurtarılması çok daha kolay hale gelir.
Verilere uzaktan erişilebilirlik, muhtemelen verilerin bulutta saklanmasının sunduğu en büyük avantajdır. Bulut bilişimin sağlık hizmetleri ile birleşimi; teletıp, hastane sonrası bakım planları ve sanal ilaç uyumu gibi sağlıkla ilgili bir dizi işlevi geliştirme potansiyeline sahiptir.
Bulut tabanlı “telesağlık” sistemleri ve uygulamaları, sağlık hizmeti verilerinin kolay paylaşımına izin verir, erişilebilirliği artırır, önleyici tedavi ile iyileşme aşamasında, hastalara sağlık hizmeti verilmesini sağlar.
Sağlıkta bulut bilişimin dezavantajları
Sağlık hizmetlerinde, bulutu benimsemenin önündeki en büyük engel, olası güvenlik riskidir. Hastanın tıbbi veri güvenliği , hasta verilerinin bulutta bulunmasının önündeki en önemli engellerden biridir.
Verilerin güvenliği için “blockchain” gibi yeni güvenlik teknolojilerinin kullanılması, sağlık verilerinin güvenliği için önemlidir.
Ülkemizde, bulut bilişimin, sağlık hizmetlerinde kullanılabilmesi için yasal düzenlemeye ihtiyaç vardır. Hasta verisinin hastane dışına çıkarılması , güvenliğinin nasıl sağlanacağı gibi konularda standartlar geliştirilmeli, bu standarda uygun hizmet verilmesi için yasal zemin oluşturulmalıdır.
Tüm sistemlerde olduğu gibi bulutta da kesintiler yaşanabilecektir. Doğal afetler, çalışanlardan kaynaklı hatalar gibi birçok faktöre bağlı oluşabilecek kesintiler de, risk unsuru oluşturmaktadır.
Bu kesintiler, belki de tüm sağlık sisteminin durması anlamına gelebilecektir. Bu nedenle, hem hastane tarafında hem de bulut tarafından acil durumda yapılması gerekenler belirlenmiş olmalıdır.
Gelecek bulut bilişimin olacaktır. Tüm engellerin ortadan kaldırılmasıyla, sağlıkta bulut bilişim kaçınılmaz olacaktır. Sağlıkta büyük veri analitiği, yapay zeka ve medikal nesnelerin interneti gibi hızla gelişen teknolojilerin önemi daha da artacaktır.
