Kanser Tedavisinde Kök Hücre Nakli, Klinisyenler Arası İletişim

İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı durumlarda maalesef tek tedavi seçeneği hematopoietik kök hücre nakli yapılmasıdır.

İstatistikler gösteriyor ki Türkiye’de her 5 kişiden 1 ‘i kanser hastalığı sebebiyle hayatını kaybetmekte.    Ülkemizde ve dünyada hastanelerin Hematoloji-Onkoloji ve immünoloji –Alerji bilim dalı kliniklerinin bulunduğu kök hücre nakil merkezlerinde hastaların takip ve tedavisi yapılmaktadır.   Hematolojik malinite, immün yetersizlik, hemoglobinopati, kemik iliği yetersizlikleri, doğuştan metabolik bozukluklar gibi çocukluk çağında rastlanan pek çok hastalığın tedavisinde kemik iliği nakli önemli bir yer tutmaktadır.  Lösemi, kan kanserleri, solid tümürler, genetik geçişli immünolojik kan hastalıkları gibi  yaklaşık 91 alt türü bulunan mortalite riski yüksek hastalık tanısı almış çocuk bulunmaktadır. İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı durumlarda maalesef tek tedavi seçeneği   hematopoietik kök hücre nakli yapılmasıdır.

Kanser tedavisinde hematopoietik kök hücre nedir?

Kemik iliği, kemiklerin içinde yumuşak, süngerimsi bir dokudur. Bu doku vücudumuz için gerekli beyaz ve kırmızı kök kan hücrelerini üretir. Üretilen kök hücreler diğer kan ve doku hücrelerinin temelini oluşturur ve vücut sisteminin ihtiyacı olan diğer hücrelere diferansiye olur. Belirli kanserler ve diğer hastalıklar, normal gelişmekte olan kök hücreleri tutarlar. Eğer kemik iliği zarar görürse içerisinde kan üreten kök hücreler de zarar görür ve kişinin vücudu taze kan üretiminde sorun yaşamaya başlar. Bu durumda ilaç tedavisi sonuç vermezse kişilere HLA uygun bağışçıdan yeni bir ilik nakledilmesi gerekmektedir. Kemik iliği nakli günümüzde periferik kan ve göbek kordon kanının da kök hücre kaynağı olarak kullanılabilmesi nedeniyle hematopoetik kök hücre nakli (HKHN) olarak adlandırılmaktadır. Çocuklarda hematolojik malinitelere ek olarak hemoglobinopatiler, immün yetersizlikler, kemik iliği yetersizlikleri ve doğuştan metabolik hastalıklar gibi birçok hastalıkta kesin tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır.

Kök hücre nakil hazırlık süreci

Poliklinik takip ve tetkik aşamasıyla başlayan nakil öncesi süreç, nakil hazırlık tedavisi için hastanın servis yatışı, uygun donor araştırması ve donor uygunluk çalışmalarını yürüten kök hücre nakil koordinatörlüğü çalışmaları ile nakil öncesi süreç tamamlanır.
Nakil için hazır olan hasta ve donor uzman hekimlerden ve hemşirelerden oluşan nakil ekibine hazırlanır.Her aşamada tanıya özgü yapılacak tetkik ve tanıya özgü tedavi uygulamasıyla bütünsel bir tedavi süreci oluşur.

Anlaşıldığı üzere kök hücre tüm vücut sisteminin ilgilendiren biyolojik bir kaynak. Bu sebeple kök hücre üretimindeki yapısal bozulma vücudun diğer sistem ve organlarında da hasara yol açabilir.

Bu da tanı kliniklerinin diğer dâhili ve cerrahi klinikler ile birlikte hasta takibi gerekliliğini ortaya çıkarıyor. Bu sebeple aynı hasta özelinde farklı klinikler ve farklı klinisyenler bütünsel tedavi yaklaşımı ile birlikte çalışır.

Hastanın kan tetkiklerinde, herhangi bir değerdeki farklılık böbrek ve ya pankreas gibi organlarda işlevsel bir aksamanın olduğuna işaret edebilir. Böyle bir durumda hasta ilgili kliniğe değerlendirilmesi için yönlendirir. Bu gibi durumlarda söz konusu kliniğin hastaya koyacağı tanı nakil sürecindeki hastanın farklı tedavi yaklaşımdan yönlenmeyi gerektirebilir.

Transplantasyon sürecinde önemli olan bir diğer durum ise donor bulunması/seçimidir. Donor araştırması öncelikli olarak aile içi ve akraba taraması ile başlar. Aile taramasında amaç uygun HLA dizilimine sahip adayın tespit edilmesidir. Gelişen laboratuvar sistemleri sayesinde NGS (New Genaration Sequence) sistemi ile HLA dizilimi detaylı olarak tespit edilmektedir. Aile içi HLA uygun donor tespit edilemediğinde hasta için yurt içinde ve yurt dışında akraba dışı donor tarama süreci başlatılır. Burada kullanılan teknolojik alt yapı ve sistemler sayesinde yurt içi TÜRKÖK ve yurt dışı WMDA doku bankaları bünyesinde oluşturulmuş gönüllü verici adayı havuzlarından hasta HLA dizilimine uygun verici adayı sistematik olarak HLA eşleşme yöntemi ile taranır. Eş zamanlı gerçekleşen bu süreç aynı zamanda verici adayını görebildiğiniz uygun aday seçim yapabildiğiniz sistemlerdir.

Klinikler ve klinisyenler arası iletişim

Farklı kliniklerin aynı hasta özelinde tedavi uygulaması  klinikler ve klinisyenler arası eş zamanlı veri akışı ihtiyacını göstermektedir.

Hastane bilgi sistemleri ve klinik karar destek sistemleri hasta verilerinin klinisyenler arasında paylaşılabilmesini etkin şekilde sağlamalı, böylelikle bir diğer klinikte yapılmış tedavi istenildiği zaman erişilebilir hale gelir.

Kanser hastalarının tedavi sürecindeki ekiplerin mobilizasyonu iletişim ve bilgi akışını hastaların tetkiklerinin doğru zamanda eksiksiz yapılmasını, doğru zamanda doğru tedaviyi almasını ve sonuç olarak tam zamanında nakil yapılmasını sağlar.