İleriye Dönük Tıp (Prospective Medicine) nedir?

İleriye Dönük Tıp (Prospective Medicine) nedir?

Bir asır önce mikrobiyoloji ve biyokimya temel bir değişime yol açarken,  şimdiki  itici güçler, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek  bilimleriyle birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileridir.

İleriye dönük tıp, kişilerin  hastalıklara yakalanma riskini belirleme,  hastalıkların  ilk başlangıcını tespit etme  ve  tedaviye  erken  müdahale etmeye yönelik sağlık hizmetlerini ifade etmektedir.

Mevcut tanı ve  tedavi uygulamalarında  hekimlerin ilk odak noktası, hastanın asıl  şikayetidir.  İleriye dönük tanı ve tedavi  için, öncelikle genetik, çevresel ve yaşam tarzı değerlendirmelerine dayalı bir risk analizi daha fazla epidemiyolojik ve genomik araştırma yapılmalıdır.

İleriye dönük tıbbın gelişmesinde, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek  bilimleriyle gelişmesi ile birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileri  önem kazanmaktadır.

Genomik, proteomik ve metabolomik

Genomik; herhangi bir organizmanın yapısal ve işlevsel fonksiyonlarını kodlayan tüm genlerini tanımlayan, bu genlerin birbirleri ve çevre ile etkileşiminin kontrolünü inceler.

Proteomik; belli bir zamanda belli bir yerde bulunan tüm proteinlerin yapılarını, yerleşimlerini, miktarlarını, translasyon sonrası modifikasyonlarını, doku ve hücrelerdeki işlevlerini, diğer proteinlerle ve makro moleküllerle olan etkileşimini aydınlatır.

Metabolomik; belirli bir zaman diliminde dokularda, hücrelerde ve fizyolojik sıvılarda lipid, karbohidratlar, vitaminler, hormonlar ve diğer hücre bileşenlerinden ortaya çıkan küçük moleküllü metabolitlerin yüksek verimli teknolojiler kullanılarak saptanması, miktarının belirlenmesi ve tanımlanmasıdır.

Genomik ve proteomik “ne olabileceğinin” metabolomik ise “gerçekte ne olduğunun” bilgisini verir.

Bireylerin belirli hastalıklar geliştirme, hastalığın en erken başlangıcını tespit etme ve maksimum fayda için  yeterince erken müdahale etme veya müdahale etme riskini belirlenmesi  ileriye dönük sağlık hizmetleri modellerinin oluşturulmasına  ve doğrulanmasına dayanmaktadır.

Kişiselleştirilmiş Sağlık Planlaması

Kişiselleştirilmiş sağlık planları ve bunları uygulamaya yönelik mekanizmalar, ileriye dönük sağlık hizmetlerinin temel bir bileşenidir  Aynı şekilde  kronik hastalığın ilerleme olasılıklarını en aza indirmek için önleyici  önlemleri almak için kişisel sağlık planlaması yapılmalıdır. Kişiselleştirilmiş sağlık planı, kişinin sağlık profilini ,  mevcut sağlık durumunun bir açıklamasını , bir sağlık riski analizi (genetik, çevresel ve yaşam tarzı yönleri) ve bir yıl boyunca uygulanacak karşı önlemleri içerecektir.

Bazı kurumlarda kendi kurumlarında, ileriye dönük sağlık hizmetlerini teşvik etmek için pilot programlarına başladı ve genomik tıbbı kullanmaya yönelik  modeller geliştirmek için  eş zamanlı farklı çalışmalar yürütüyorlar.

İleriye dönük sağlık hizmetleri: tıbbın ikinci dönüşümü

İleriye dönük sağlık hizmetlerine geçişin en önemli bileşeni hastalık risklerinin yüksek oranda tahmin edilmesidir. Yeni teknolojilerin gelişmesi  şu andaki  tanı ve tedavinin daha iyi yapılmasının yanında hastalıkları  tahmin etme ve uygun müdahaleleri tahmin etme yeteneğini de destekleyecektir.

Bir asır önce mikrobiyoloji ve biyokimya temel bir değişime yol açarken,  şimdiki  itici güçler, biyoinformatik, tıp bilişimi, biyoistatistik, veri madenciliği ve karar destek  bilimleriyle birlikte ortaya çıkan genomik, proteomik ve metabolomik teknolojileridir.

İleriye dönük sağlık hizmeti ilişkili bileşenlerinin ve  kişiselleştirilmiş sağlık planı bileşenlerinin tanımlanması  ile   İleriye dönük tıp, hasta merkezli sağlık hizmetinde  yeni çağı başlatacaktır

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14604864/
https://genomebiology.biomedcentral.com/articles/10.1186/gb-2006-7-2-104
https://journals.lww.com/academicmedicine/Fulltext/2003/11000/Prospective_Medicine__The_Next_Health_Care.2.aspx
https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD_67_2_85_96.pdf

Nurettin Altunbudak

Manisa Soma doğumlu, Balıkesir lisesi Mezunu. ODTÜ Fizik Bölümünde okudu. Hastane Bilgi Yönetim Sistemi ve Sağlık Bilgi Yönetim Sistemi firmalarında 25 yılı aşkın yöneticilik yaptı. Sağlık Bakanlığı "Halk Sağlığı Laboratuvar Bilgi Sistemi", "Ulusal Hastane Enfeksiyon Sürveyans Yazılımı", Ana Çocuk Sağlığı "Ulusal Neonatal Topuk Kanı Tarama Yazılımı", G2G kapsamında, Hollanda Ulusal Sağlık Enstitüsü işbirliği ile "Ulusal Zehir Bilgi Sistemi", "Ulusal Tüberküloz Bilgi Sistemi", "Web Tabanlı Halk sağlığı Klinik Dışı laboratuvar Bilgi Sistemi" projelerinde yöneticilik yapmıştır. 2015 Yılında, Sağlık Bilişimi Yöneticileri (Sabiyed) Dernek Başkanlığı yapmıştır. Hastanelerin HIMMS akreditasyon süreçlerinde danışmanlık, eğitmenlik yapmıştır. Şu anda saglikteknoloji.com Genel yayın yönetmenliği ve sağlık bilişimi konularında danışmanlık yapmaktadır